Trasa im. Cyryla Ratajskiego

długość: 13 km
Wycieczkę naszą rozpoczynamy na stacji PKP w Mosinie. Miasto położone jest nad rzeką Samicą, u zbiegu Pradoliny Warciańsko – Odrzańskiej i Poznańskiego Przełomu Warty. Liczy około 12 tysięcy mieszkańców i usytuowane jest przy linii kolejowej Poznań-Wrocław. Pierwsza wzmianka historyczna o Mosinie pochodzi z 1247 roku. W 1302 roku, właściciel Mosiny, Mikołaj Przedpełkowic z rodu Łodziów, dokonał lokacji miasta. Początkowo było to miasto prywatne, a od końca XIV wieku stanowiło własność królewską. W 1429 roku, król Władysław Jagiełło nadał Mosinie ponownie prawa miejskie (magdeburskie), potwierdzone później w 1450 i w 1552 roku. Zimą, na przełomie 1659/1660 roku (potop szwedzki) zatrzymało się tutaj pół chorągwi hetmana Stefana Czarnieckiego, powracającego z Danii. Wśród oddziałów przebywał także Jan Chryzostom Pasek, który opisał ten pobyt w swoich „Pamiętnikach”. Przez Mosinę trzy razy przejeżdżał Napoleon Bonaparte: w 1807 roku, wracając do Francji po zawarciu pokoju w Tylży oraz dwukrotnie w 1812 roku, podczas marszu na Rosję i po klęsce pod Moskwą. W okresie ruchów narodowo-wyzwoleńczych w 1848 roku, w dniu 3 maja, Janusz Krauthofer – Krotowski wkroczył do miasta na czele oddziałów powstańczych i ogłosił niepodległość Polski. Rzeczpospolita Mosińska upadła po sześciu dniach, po przegranej bitwie pod Rogalinem 8 maja 1848 roku. W czasie II wojny światowej okupant wysiedlił część mieszkańców, a pozostali na miejscu w większości zasiedlili szeregi licznych organizacji działających w konspiracji, m. in.: Związku Walki Zbrojnej (późniejsze AK) oraz organizacji harcerskiej – Szare Szeregi. Miasto zostało wyzwolone 25 stycznia 1945 roku. Ze stacji kolejowej w Mosinie idziemy ulicami: Dworcową i Niezłomnych w kierunku rynku. Przy ulicy Niezłomnych 1, znajduje się dawna synagoga pochodząca z 1870 roku, w której 25 stycznia 1987 roku otwarto Izbę Muzealną oraz siedzibę Towarzystwa Przyjaciół Ziemi Mosińskiej. Po kilkunastu metrach dochodzimy do rynku, na którym 20 X 1972 roku ustawiono pomnik upamiętniający powstańców wielkopolskich oraz poległych w czasie II wojny światowej. Dnia 20 października 1939 roku, hitlerowcy rozstrzelali w Mosinie 15 Polaków, co upamiętnia tablica wmurowana na ścianie domu nr 9. Nieopodal rynku, przy ulicy Kościelnej, znajduje się kościół św. Mikołaja. Pierwsza wzmianka o kościele pochodzi z 1298 roku. W późniejszym okresie świątynia była wielokrotnie przebudowywana, a w 1945 roku, w wyniku pożaru została doszczętnie zniszczona. Obecny kościół wzniesiony został w latach 1952 – 1954, według projektu Franciszka Morawskiego. Z poprzedniego kościoła pochodzi głowa Chrystusa, dłuta Władysława Marcinkowskiego, wmontowana w mozaikę nad głównym wejściem. Z rynku w Mosinie kierujemy się ulicami: Słowackiego, Kilińskiego, Mickiewicza, Kołłątaja i dochodzimy do stacji PKP Mosina – Pożegowo. Dalej wspinamy się stromą asfaltową drogą na wzgórze Moreny Pożegowskiej. Za ostatnimi zabudowaniami widzimy po prawej stronie najwyższe wzniesienie Parku, Osową Górę (132 m npm). Ustawiono na niej zbiorniki wody dla miasta Poznania. Skręcamy w lewo w drogę gruntową. Wkrótce, po lewej stronie roztacza się widok na Pradolinę Warciańsko – Odrzańską (Warszawsko – Berlińską). Niebawem dochodzimy do stacji turystycznej i parkingu WPN w Osowej Górze. Stąd kierujemy się znakami niebieskimi drogą w dół, nad jezioro Kociołek, mijając po drodze szereg obiektów opisanych na początku wycieczki nr 1. Obchodzimy jezioro prawą stroną. Po kilkudziesięciu metrach widzimy po prawej stronie drogi kilkusetletni dąb szypułkowy – pomnik przyrody. Kierując się znakami niebieskimi dochodzimy do traktu Mosina – Stęszew i skręcamy w lewo, gdzie na krótkim odcinku biegnie również szlak czerwony. Po obu stronach drogi znajduje się obszar ochrony ścisłej „Grabina”. Wkrótce mijamy potężny dąb szypułkowy – pomnik przyrody. Szlak czerwony odbiega w prawo, my natomiast idziemy dalej prosto, za znakami niebieskimi, przez najpiękniejsze partie drzewostanów Parku. Po wyjściu ze zwartego kompleksu leśnego dochodzimy do pól wsi Górka. Przechodzimy przez mostek na niewielkiej rzeczce Trzebawce i dochodzimy do nielicznych zabudowań wsi. Pierwsza wzmianka o tej osadzie pochodzi z 1358 roku. Należała ona wówczas do rodu Łodziów. W XIV wieku wzniesiono tu kościół (rozebrany w XVI w.). W 1848 roku, w czasie Wiosny Ludów pod wsią znajdował się obóz powstańców dowodzony przez Włodzimierza Wilczyńskiego i Jakuba Krauthofera – Krotowskiego. Teraz uważnie obserwujemy znaki i przy zabudowaniach gospodarczych dawnego, XIX wiecznego folwarku, skręcamy w lewo. Dochodzimy do lasu, a wkrótce do brzegu Jeziora Łódzko – Dymaczewskiego. Jest to największe jezioro w Parku, składające się z dwóch basenów. Znajdujemy się nad mniejszym i stosunkowo płytkim basenem Jeziora Łódzkiego, natomiast większy i głębszy jest basen Jeziora Dymaczewskiego. Wody jeziora udostępnione są do wędkowania. Niestety, wpływająca do niego rzeka Samica niesie z sobą dużą ilość zanieczyszczeń z pobliskiego Stęszewa. Nad brzegiem jeziora skręcamy w prawo, gdzie obok znaków niebieskich biegną znaki czarne. Po niedługim czasie widzimy pierwsze zabudowania wsi Łódź, a wkrótce z lewej strony dochodzi do szlaku droga prowadząca do wsi. Łódź leży na przesmyku dwóch największych jezior Wielkopolskiego Parku Narodowego: Jez. Łódzko – Dymaczewskiego i Jez. Witobelskiego. Pierwsze informacje o miejscowości pochodzą z 1271 roku. W pKościół w Łodziobliżu szosy Mosina-Stęszew stoi drewniany kościół z początku XVII wieku. Dach kościoła kryty jest gontem. Wewnątrz znajduje się barokowy ołtarz główny z ok. 1670 roku i późnogotycki krucyfiks z początku XVI w. W 1854 roku wybudowano przylegającą do kościoła murowaną, neorenesansową kaplicę rodziny Potockich z pobliskiego Będlewa, a w 1936 roku – ośmioboczną zakrystię. Obok znajduje się drewniana dzwonnica z 1863 roku, a w niej dzwon z 1884 roku, jak głosi legenda odlany na pamiątkę zwycięstwa Jana III Sobieskiego pod Wiedniem. Niedaleko kościoła rośnie jesion wyniosły – pomnik przyrody, a nieco dalej przy szosie – pomnikowa lipa szerokolistna, przy której ustawiono XIX wieczną kamienną rzeźbę św. Jana Nepomucena. Po zwiedzeniu wsi, wracamy na nasz szlak. Po niedługim czasie, na rozwidleniu dróg, znaki czarne odchodzą w prawo, my natomiast idziemy dalej prosto. Wkrótce dochodzimy do ściany lasu i po lewej stronie widzimy poprzez drzewa drugie co do wielkości jezioro WPN, Jezioro Witobelskie. Wędrując dalej wychodzimy na trakt Mosina – Stęszew i opuszczamy las. Wkrótce, za pierwszymi zabudowaniami wsi Witobel szlak skręca w lewo, my natomiast możemy udać się prosto. Po przejściu przez tory, po prawej stronie widzimy stację PKP w Stęszewie, gdzie kończy się trasa naszej wycieczki. Warto jednak pójść dalej do ulicy Poznańskiej, gdzie skręcamy w lewo, by dojść do rynku i zwiedzić miasto. Liczy ono blisko 5 tysięcy mieszkańców. Pierwsza wzmianka historyczna o Stęszewie pochodzi z 1298 roku. W 1370 roku, Stęszew otrzymał przywilejem króla Kazimierza Wielkiego, magdeburskie prawa miejskie. W roku 1771 major rosyjski Jan Drewitz spalił miasto, ścigając konfederatów barskich. W czasie Wiosny Ludów, w roku 1848, działały w okolicach Stęszewa oddziały partyzanckie. Dnia 6 maja Jakub Krauthofer – Krotowski i Jan Rymarkiewicz ogłosili tu niepodległość. W okresie zaborów działały w Stęszewie liczne polskie organizacje o charakterze gospodarczym, jak np.: Bank Ludowy, Towarzystwo Młodych Przemysłowców i Kółko Rolnicze. W czasie powstania wielkopolskiego, 1918/1919 roku, miasto oswobodziło się samodzielnie. Dwie kompanie stęszewskie walczyły o lotnisko Ławica w Poznaniu i na froncie zachodnim powstania. W czasie II wojny światowej znaczną liczbę mieszkańców Stęszewa wywieziono do Generalnej Guberni, na przymusowe roboty do Niemiec i do obozów koncentracyjnych. Wyzwolenie miasta nastąpiło 26 I 1945 roku. Centrum Stęszewa zachowało do dziś swój średniowieczny plan z kwadratowym rynkiem i odchodzącą od niego siatką ulic. Wokół rynku wznoszą się niewielkie kamieniczki wybudowane w większości w I poł. XIX wieku. Na środku, od 1970 roku wznosi się pomnik ku czci powstańców wielkopolskich, ofiar hitleryzmu oraz poległych na frontach II wojny światowej. Na uwagę zasługuje narożnikowy dom nr 8 z podcieniem na czterech słupach, z II połowy XVIII wieku. W czasie powstania wielkopolskiego w budynku tym przechowywano broń powstańców, co upamiętnia umieszczona w 1978 roku tablica. Dnia 20 września 1970 znalazła tu siedzibę Izba Muzealna, przemianowana w dziesięciolecie istnienia na Muzeum Regionalne, ze zbiorami etnograficznnymi, a także ekspozycją historyczną prezentującą kolekcję przedmiotów dotyczących przeszłości miasta. Nieopodal rynku, przy ulicy Kościelnej znajduje się kościół pod wezwaniem Świętej Trójcy, wspomniany już w 1298 roku jako drewniany. W 1468 roku został przebudowany w stylu gotyckim, a następnie w stylu późnobarokowym. Niedaleko kościoła, nieco na wschód, nad rzeką Samicą wznosi się nasyp o obwodzie 350 m, stanowiący pozostałość średniowiecznego grodziska, zwany Pańską Górą. W II połowie XIV wieku wzniesiono tu murowany zamek, zniszczony w XVII wieku przez Szwedów. Resztki zamku rozebrano w XIX wieku.